14 điểm mới của Luật BHXH 2024

Đăng ngày: 10/07/2025

Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024, với nhiều sửa đổi và bổ sung quan trọng, hứa hẹn sẽ tác động sâu rộng đến quyền lợi của người lao động và trách nhiệm của doanh nghiệp.

Xem thêm >>> Chính thức: Giảm 2% thuế GTGT từ 1/7/2025 đến hết 31/12/2026

Luật Bảo hiểm xã hội 2024: 14 điểm mới trọng tâm bạn cần biết

Luật BHXH 2024 được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 7 vào ngày 29/6/2024, Luật số 41/2024/QH15 sẽ chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025. Đây là một cột mốc quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội Việt Nam.

Với cấu trúc gồm 11 chương và 141 điều (tăng 2 chương và 16 điều so với Luật BHXH hiện hành), Luật BHXH 2024 thể hiện sự nỗ lực của Nhà nước trong việc bảo đảm an sinh xã hội, giải quyết các vướng mắc từ thực tiễn và mở rộng quyền lợi cho người tham gia BHXH.

Mục tiêu trọng tâm của Luật BHXH 2024

Việc xây dựng và ban hành Luật BHXH 2024 được định hướng bởi ba mục tiêu chính yếu, nhằm tạo ra một hệ thống BHXH toàn diện và bền vững hơn:

Bảo đảm an sinh xã hội theo Hiến pháp: Thể chế hóa các quan điểm, đường lối và nội dung cải cách đã được đề ra trong Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH, cùng các văn kiện và nghị quyết liên quan khác. Mục tiêu này nhấn mạnh cam kết của Nhà nước trong việc xây dựng một hệ thống an sinh vững chắc, đáp ứng nhu cầu của mọi đối tượng trong xã hội.
Sửa đổi căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn: Luật BHXH 2024 tập trung giải quyết những hạn chế, bất cập đã phát sinh trong quá trình thực hiện Luật BHXH hiện hành. Điều này nhằm tháo gỡ khó khăn cho cả người lao động và doanh nghiệp, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi chính sách.
Mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích để thu hút người lao động tham gia BHXH: Một trong những mục tiêu quan trọng nhất là tăng cường tính hấp dẫn của chính sách BHXH, khuyến khích người lao động tham gia bảo hiểm, đặc biệt là khu vực phi chính thức, thông qua việc gia tăng các quyền lợi và lợi ích thiết thực.

14 điểm mới nổi bật và trọng tâm của Luật BHXH 2024

Dưới đây là 14 điểm mới nổi bật và trọng tâm của Luật BHXH 2024, mà cả người lao động và doanh nghiệp cần đặc biệt chú ý để nắm bắt đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình:

1. Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội, hình thành hệ thống BHXH đa tầng

Luật BHXH 2024 giới thiệu trợ cấp hưu trí xã hội, một loại hình BHXH do ngân sách nhà nước bảo đảm. Trợ cấp này được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng cho người cao tuổi không có lương hưu. Đặc biệt, Luật giảm độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội xuống 75 tuổi (hiện hành là 80 tuổi). Đối với người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội là từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi.

2. Gia tăng liên kết giữa tầng trợ cấp hưu trí xã hội và BHXH cơ bản

Luật bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng đối với người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Theo đó, công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH để hưởng lương hưu và chưa đủ 75 tuổi để hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng BHXH một lần và không bảo lưu, có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình. Đặc biệt, trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng, người này còn được ngân sách nhà nước đóng BHYT.

3. Mở rộng đối tượng được tham gia BHXH bắt buộc

Luật BHXH 2024 mở rộng đáng kể đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm:

Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh.
Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố.
Người lao động làm việc không trọn thời gian (Part-time).
Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.

4. Bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản cho người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã

Đây là một điểm mới quan trọng. Theo Luật BHXH 2024, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã sẽ chính thức được hưởng thêm chế độ ốm đau và thai sản, thay vì chỉ hưởng hai chế độ hưu trí và tử tuất như quy định hiện hành.

5. Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện

Người tham gia BHXH tự nguyện, nếu đáp ứng đủ điều kiện, sẽ được hưởng trợ cấp thai sản với mức 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh. Khoản trợ cấp này do ngân sách nhà nước bảo đảm, và người lao động không phải đóng thêm so với quy định hiện hành.

6. Giảm điều kiện số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu

Luật BHXH 2024 gia tăng cơ hội được hưởng lương hưu bằng cách giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm. Điều này giúp nhiều người lao động có thể tiếp cận lương hưu hơn.

7. Khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng thay vì nhận BHXH một lần

Luật BHXH 2024 bổ sung nhiều quy định nhằm gia tăng quyền lợi và tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần. Cụ thể, người lao động đã chấm dứt tham gia BHXH có thể hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau:

Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH.
Ra nước ngoài để định cư.
Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS.
Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng.
Người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày 1/7/2025, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà cũng không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.
Lưu ý quan trọng: Đối với người bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 1/7/2025 trở đi, chỉ giải quyết BHXH một lần trong các trường hợp a, b, c và d nêu trên.
Người lao động không hưởng BHXH một lần mà bảo lưu thời gian đóng để tiếp tục tham gia sẽ có cơ hội được thụ hưởng các quyền lợi cao hơn, bao gồm:
- (i) Mức hưởng cao hơn khi tiếp tục tham gia;
- (ii) Dễ dàng hưởng lương hưu;
- (iii) Được Quỹ BHXH đóng BHYT trong thời gian hưởng lương hưu;
- (iv) Được hưởng trợ cấp hằng tháng khi không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội;
- (v) Được ngân sách nhà nước đóng BHYT trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng.

8. Bảo đảm quyền tham gia và thụ hưởng BHXH cho lao động Việt Nam ở nước ngoài và lao động nước ngoài tại Việt Nam

Luật BHXH 2024 tăng cường bảo đảm quyền tham gia và thụ hưởng BHXH đối với người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài và người lao động nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam. Luật bổ sung quy định về trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định về thời gian tham gia BHXH của người lao động ở Việt Nam và ở nước ngoài được tính để xét điều kiện hưởng chế độ BHXH.

9. Nâng cao hiệu quả đầu tư Quỹ BHXH

Luật BHXH 2024 quy định về việc nâng cao hiệu quả đầu tư Quỹ BHXH, tăng cường quản lý và hiệu quả sử dụng Quỹ thông qua việc mở rộng danh mục và phương thức đầu tư Quỹ BHXH.

10. Bổ sung quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung

Luật BHXH 2024 bổ sung một chương mới quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung. Chương này quy định chi tiết về đối tượng, nguyên tắc, Quỹ Bảo hiểm hưu trí bổ sung và chính sách của nhà nước đối với loại hình bảo hiểm này, tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm lựa chọn đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn khi về già.

11. Quy định cụ thể về “mức tham chiếu” thay cho “mức lương cơ sở”

Luật quy định “mức tham chiếu” dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ BHXH. Khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở, mức tham chiếu sẽ bằng mức lương cơ sở. Mức tham chiếu sẽ được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và Quỹ BHXH.

12. Quy định rõ về quản lý thu, đóng BHXH

Luật dành riêng một chương để quy định về quản lý thu, đóng BHXH, nhằm tăng cường tính tuân thủ pháp luật và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động. Chương này làm rõ nội hàm và việc xử lý các hành vi chậm đóng và trốn đóng BHXH.

13. Quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH

Luật BHXH 2024 tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia và thụ hưởng quyền lợi BHXH thông qua việc bổ sung quy định về giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH. Đồng thời, các quy định này cũng điều chỉnh, cắt giảm, đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục thực hiện BHXH.

14. Sửa đổi, bổ sung quy định của các chế độ BHXH phù hợp hơn với thực tiễn, bảo đảm tốt hơn quyền lợi của người lao động

Luật BHXH số 41/2024/QH15 đã kế thừa, phát triển những quy định hiện hành phù hợp đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn, đồng thời sửa đổi các quy định chưa phù hợp để đảm bảo tính khả thi, dài hạn, và đồng bộ, thống nhất với hệ thống pháp luật. Cụ thể:

Bổ sung quy định về hưởng chế độ ốm đau đối với trường hợp nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau không trọn ngày.
Người lao động được quỹ BHXH đóng bảo hiểm y tế trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng.
Sửa đổi quy định thời gian hưởng chế độ ốm đau đối với người lao động nghỉ việc do mắc bệnh thuộc danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày thống nhất tính theo năm.
Bổ sung điều kiện hưởng chế độ thai sản khi sinh con đối với trường hợp phải nghỉ việc để điều trị vô sinh.
Quy định trường hợp lao động nữ mang thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên đủ điều kiện quy định mà bị sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì lao động nữ và người chồng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản như trường hợp lao động nữ sinh con.
Sửa đổi quy định thời gian hưởng chế độ thai sản đối với trường hợp sau khi sinh con chết.
Người lao động được quỹ BHXH đóng bảo hiểm y tế trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng.
Quy định thống nhất với Bộ luật Lao động năm 2019 về tuổi nghỉ hưu, điều kiện về tuổi hưởng lương hưu.
Sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu để khuyến khích người lao động tiếp tục làm việc, đóng BHXH sau tuổi nghỉ hưu.
Sửa đổi quy định về điều kiện về tuổi của thân nhân hưởng trợ cấp tuất hằng tháng thống nhất, phù hợp với tuổi nghỉ hưu của Bộ luật Lao động năm 2019.
Sửa đổi quy định về quyền lựa chọn hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hoặc một lần theo hướng tôn trọng quyền lựa chọn của thân nhân của người lao động, không phân biệt trường hợp nào; khi các thân nhân đủ điều kiện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng thì có quyền lựa chọn hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hoặc lựa chọn hưởng trợ cấp tuất một lần theo hướng có lợi hơn.