Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách, tổ chức diễn đàn đối thoại và thiết lập kênh hỗ trợ nhà đầu tư, nhưng không ít nhà đầu tư (cả trong và ngoài nước) vẫn e ngại do các rào cản và điểm nghẽn thể chế, đặc biệt là những vướng mắc trong Luật Đầu tư.

Gỡ bỏ rào cản: Mở đường cho một Việt Nam tự tin vươn mình
Ngày 30/4/2025, Thay mặt Bộ Chính trị, Tổng bí thư đã ký ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW, đã khẳng định rõ việc xóa bỏ cơ chế “xin – cho” là trọng tâm cải cách thể chế nhằm thúc đẩy phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Một quốc gia mạnh mẽ là quốc gia có thể khơi dậy và giải phóng mọi nguồn lực đang bị trói buộc. Dù Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách, tổ chức diễn đàn đối thoại và thiết lập kênh hỗ trợ nhà đầu tư, nhưng không ít nhà đầu tư (cả trong và ngoài nước) vẫn e ngại do các rào cản và điểm nghẽn thể chế, đặc biệt là những vướng mắc trong Luật Đầu tư.
“Ôm đồm” và xung đột: Những vấn đề của Luật Đầu tư
Trên danh nghĩa, Luật Đầu tư được ban hành để tạo hành lang pháp lý khuyến khích đầu tư. Thế nhưng, vì nhiều lý do, mà chủ yếu là do tư duy pháp lý, cách tiếp cận và thiết kế chính sách chưa phù hợp với thực tiễn, luật này đang can thiệp quá sâu vào hàng chục lĩnh vực chuyên ngành đã có luật riêng. Các lĩnh vực này bao gồm: Luật Đất đai (2024), Luật Xây dựng (2014, sửa đổi 2020), Luật Điện lực (2004), Luật Bảo vệ môi trường (2020), thậm chí cả Luật Giao thông đường bộ và Luật Du lịch. Sự can thiệp chồng chéo này dẫn đến tình trạng xung đột pháp lý phổ biến.
Thế giới không cần Luật Đầu tư – vì luật pháp của họ đủ rõ ràng
Tại các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức hay Anh, không tồn tại một đạo luật đầu tư tổng hợp. Nhà đầu tư chỉ cần tuân thủ pháp luật chuyên ngành – họ không cần phải đi “xin đầu tư“.
Ưu đãi đầu tư (nếu có): Được quy định sẵn trong luật thuế, luật đất đai hoặc các chính sách đổi mới sáng tạo.
Nguyên tắc “Những gì không bị cấm thì được làm”: Không chỉ là lý thuyết mà đã được luật hóa và thực thi hiệu quả.
Cùng với việc sửa đổi trước mắt, việc bãi bỏ Luật Đầu tư như một đạo luật riêng biệt nên được xem xét nghiêm túc và chiến lược.
Khuôn khổ thể chế mới: 4 nguyên tắc cốt lõi
Để thay thế Luật Đầu tư, Việt Nam cần một khuôn khổ thể chế mới với những nguyên tắc cốt lõi sau:
Trả lại sự rõ ràng và rành mạch cho hệ thống pháp luật chuyên ngành:
Luật Đất đai, Luật Doanh nghiệp, Luật Thuế, Luật Xây dựng và các luật chuyên ngành khác phải được tái cấu trúc theo hướng minh bạch, ổn định và nhất quán. Điều này giúp nhà đầu tư chỉ cần tuân thủ pháp luật mà không phải “xin” ai cả. Pháp luật phải là bản đồ tin cậy cho mọi hoạt động đầu tư.
Luật hóa cụ thể các chính sách khuyến khích đầu tư:
Tất cả các chính sách khuyến khích đầu tư – từ thuế, đất đai đến hạ tầng – phải được luật hóa cụ thể, có điều kiện rõ ràng và áp dụng một cách minh bạch, nhất quán, thống nhất. Không ai phải đi gõ cửa để xin những gì pháp luật đã quy định.
Chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm – nền tảng của một thể chế tin tưởng và có trách nhiệm:
Khi nhà đầu tư tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật, hãy để họ triển khai dự án ngay mà không bị chặn lại bởi những cửa ải thủ tục hành chính hình thức. Trọng tâm của quản lý nhà nước phải chuyển sang hậu kiểm hiệu quả, đảm bảo công bằng và phòng ngừa rủi ro thực sự, thay vì kiểm soát hình thức ngay từ đầu.
Thiết lập cơ chế sàng lọc tinh gọn và có mục tiêu, chỉ giới hạn trong lĩnh vực đặc biệt nhạy cảm:
Những lĩnh vực liên quan đến an ninh quốc phòng, công nghệ lưỡng dụng, cơ sở hạ tầng chiến lược – hoàn toàn có thể và nên được kiểm soát nghiêm ngặt. Tuy nhiên, phần lớn các ngành nghề khác phải được mở cửa tối đa, theo cách mà Mỹ, EU, Úc và nhiều nền kinh tế năng động khác đang áp dụng.
Tương lai không Luật Đầu tư: Dự án khởi động ra sao?
Nghị quyết số 66/NQ-CP (Ngày 26/3/2025) của Chính phủ đã đề ra mục tiêu: Bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết; Giảm ít nhất 30% thời gian giải quyết thủ tục hành chính; Cắt giảm 30% chi phí tuân thủ thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.
Một lo ngại thường gặp là: nếu bãi bỏ Luật Đầu tư, nhà đầu tư – đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài – sẽ bắt đầu dự án như thế nào? Thực tế, trong một thể chế pháp quyền hiện đại, đầu tư không cần được “cho phép” bằng một đạo luật riêng, mà chỉ cần một hệ thống pháp luật rõ ràng, minh bạch và thống nhất.
Xử lý ngành nghề cấm và có điều kiện nếu bỏ Luật Đầu tư?
Nếu không có Luật Đầu tư, ai sẽ quy định những ngành bị cấm hoặc có điều kiện? Câu trả lời rất rõ: có thể xử lý gọn gàng trong hệ thống pháp luật hiện hành. Danh mục ngành nghề bị cấm kinh doanh có thể được tích hợp vào Luật Doanh nghiệp, như một phần giới hạn của quyền tự do kinh doanh – đúng với chức năng của đạo luật khung.
Việc gỡ bỏ những rào cản thể chế, đặc biệt là việc xem xét lại vai trò của Luật Đầu tư, sẽ là bước tiến quan trọng để Việt Nam tự tin vươn mình, khai phóng mọi nguồn lực và hiện thực hóa khát vọng phát triển bền vững.
Nguồn: xaydungchinhsach.chinhphu.vn
Xem thêm >>> Các tin khác; luatnguyen.vn;
———–
Ban truyền thông Luật Nguyễn